Najlepsze podsumowanie Laudato Si’? Wybór jest bardzo duży.
Nie ma jednak wątpliwości, że najlepszym sposobem na pełne zrozumienie Laudato Si’ i nauczania papieża Franciszka nie jest przeczytanie streszczenia Laudato Si’, ale uważna lektura 184-stronicowej encykliki. Co więcej, aby naprawdę zrozumieć przesłanie papieża Franciszka, należy przeczytać Laudato Si’ więcej niż jeden raz.
Od czasu do czasu warto jednak sięgnąć po streszczenie Laudato Si’ i przypomnieć sobie w jaki sposób papież Franciszek, bazując na tysiącleciach nauki katolickiej, wzywa nas wszystkich do życia wiarą poprzez troskę o nasz wspólny dom.
Poniżej znajdziesz kilka pomocnych podsumowań przygotowanych przez Ruch Laudato Si’. Mogą one pomóc Ci wprowadzać idee encykliki papieża Franciszka w Twojej wspólnocie.
Chcemy także podzielić się naszym własnym podsumowaniem na temat tego, czym jest Laudato Si’, dlaczego ta encyklika jest tak ważna i jak można ją wcielać w życie.
Podsumowanie Laudato Si’ – Co to jest Laudato Si’?
Papież Franciszek rozbudził w katolikach troskę o Boże stworzenie za pomocą Laudato Si’ – encykliki, która pozwala odmieniać nasz świat. Czym tak naprawdę jest Laudato Si’, dlaczego ta encyklika jest tak ważna i jak możemy wprowadzić Laudato Si’ w życie?
Co to jest Laudato Si?
Laudato Si’ to encyklika napisana przez papieża Franciszka wydana w maju 2015 roku. Podejmuje ona temat troski o środowisko naturalne i o wszystkich ludzi, jak również problematykę ogólniejszych kwestii dotyczących relacji między Bogiem, ludźmi i Ziemią. Podtytuł encykliki, “Troska o nasz wspólny dom”, podkreśla znaczenie tych kluczowych zagadnień.
Encyklika to list otwarty papieża, w którym omawia on wybrane zagadnienia nauki katolickiej, często w świetle aktualnych wydarzeń. Encyklika Laudato Si’ jest adresowana do “każdej osoby mieszkającej na tej planecie” (LS 3), dlatego też jest ona częścią ciągłego dialogu prowadzonego zarówno w ramach Kościoła katolickiego, jak i między katolikami a ogółem społeczeństwa.
Co to znaczy “Laudato Si’”?
Tytuł encykliki pochodzi zazwyczaj od jej pierwszych słów. Oznacza to, że encykliki nie są nazywane odrębnym tytułem, lecz ich nazwa wywodzi się od pierwszego zdania, często sugerującego główny temat dokumentu.
Laudato Si’ rozpoczyna się od sentencji w języku włoskim i można ją przetłumaczyć jako “Pochwalony bądź”. Jest to fragment z “Pieśni Słonecznej” św. Franciszka z Asyżu, w której święty wychwala Boga, medytując nad dobrocią słońca, wiatru, ziemi, wody i innych sił natury.
Rozpoczęcie Laudato Si’ tym fragmentem ma służyć jako przypomnienie, że ludzie wiary powinni nie tylko szanować Ziemię, ale także chwalić i czcić Boga poprzez swoje relacje ze stworzeniem.
Podsumowanie Laudato Si’: Z jakich rozdziałów składa się Laudato Si’?
Laudato Si’ jest podzielone na sześć rozdziałów, z których każdy można przeczytać w ciągu 20-30 minut. Tekst encykliki jest dostępny w Internecie na stronie Watykanu.
“Rozdział pierwszy: Co się dzieje w naszym domu” podsumowuje skalę obecnych problemów związanych ze środowiskiem naturalnym. W rozdziale omówione są m.in. kwestie zanieczyszczenia środowiska, utraty bioróżnorodności, zmian klimatycznych, deficytu wody i nierówności społecznych.
“Rozdział drugi: Ewangelia stworzenia” odwołuje się do Biblii jako źródła wiedzy o świecie. Historia stworzenia przedstawiona w Księdze Rodzaju jest tu interpretowana jako polecenie do prowadzenia odpowiedzialnej uprawy ziemi i ochrony przyrody. Podejmowane w przeszłości próby usprawiedliwienia absolutnej dominacji człowieka nad innymi gatunkami “nie są poprawną interpretacją Biblii” (LS 67). Co więcej, świat przyrody jest przedstawiony jako dar, przesłanie i wspólne dziedzictwo wszystkich ludzi.
“Rozdział trzeci: Ludzki pierwiastek kryzysu ekologicznego” bada tendencje społeczne i ideologie, które przyczyniły się do powstania problemów ekologicznych. Należy do nich m.in. bezrefleksyjne korzystanie z technologii, impuls do manipulowania i kontrolowania natury, postrzeganie ludzi jako oddzielnych od środowiska, teorie ekonomiczne o ograniczonym spektrum przedmiotowym oraz relatywizm moralny.
W rozdziale czwartym, “Ekologia integralna”, została przedstawiona zasadnicza koncepcja encykliki dotycząca rozwiązania aktualnych problemów społecznych i ekologicznych. Ekologia integralna uznaje, że ludzie są częścią szerszego świata i wzywa do “poszukiwania rozwiązań integralnych, uwzględniających interakcje systemów przyrodniczych między sobą oraz z systemami społecznymi” (LS 139). Podczas gdy analiza ekosystemów jest powszechnie stosowana w nauce o ekologii, ekologia integralna poszerza ten paradygmat o etyczne i duchowe wymiary tego, jak ludzie powinni postępować w stosunku do siebie nawzajem i do świata przyrody, czerpiąc przy tym z własnej kultury, rodziny, wspólnoty, cnót, religii i szacunku dla wspólnego dobra.
“Rozdział piąty: Wytyczne i działania” odnosi koncepcję ekologii integralnej do życia politycznego. W tym rozdziale papież wzywa do zawierania międzynarodowych porozumień w celu ochrony środowiska i pomocy krajom o niskich dochodach, do tworzenia nowych polityk krajowych i lokalnych, do podejmowania decyzji w sposób przejrzysty i inkluzywny,, a także do budowania gospodarki służącej dobru wszystkich.
Encyklikę zamyka “Rozdział szósty: Edukacja i duchowość ekologiczna”, w którym znajdujemy wskazówki dotyczące codziennego życia. Papież zachęca do przyjęcia stylu życia, który nie będzie opierał się na konsumpcjonizmie, a na ponadczasowych, trwałych wartościach. Wzywa do propagowania edukacji ekologicznej, radości z otaczającego nas środowiska, postaw obywatelskich pełnych miłości, przyjmowania sakramentów i “ekologicznego nawrócenia“, w ramach którego spotkanie z Jezusem prowadzi do głębszej komunii z Bogiem, innymi ludźmi i światem przyrody.
Więcej na ten temat: Jak najlepiej podsumować Laudato Si’?
W jaki sposób Laudato Si’ odnosi się do dotychczasowej nauki katolickiej?
Papież Franciszek nie jest pierwszym papieżem, który zajmuje się sprawami ochrony środowiska. Papież Jan Paweł II wielokrotnie nauczał o obowiązku troski o przyrodę. Na przykład, w swojej encyklice Centesimus Annus z 1991 roku, Jan Paweł II pisał o naturze jako darze od Boga i o potrzebie współdziałania ludzi z Bogiem na rzecz prawidłowego rozwoju środowiska naturalnego (CA 37). Ponadto, Centesimus Annus nakreśliło związek pomiędzy ekologią naturalną i “ekologią ludzką” (CA 38), niejako zapowiadając koncepcję ekologii integralnej zawartą w Laudato Si’. Papież Benedykt nauczał w podobny sposób w czasie swojego pontyfikatu, na przykład w encyklice Caritas in Veritate z 2009 roku (zob. CV 48-52).
Zawarta w encyklice Laudato Si’ wizja zintegrowanego podejścia do troski o wszystkich ludzi i środowisko naturalne ma swoje korzenie w Piśmie Świętym i w historii nauczania katolickiego, zwłaszcza w tradycji katolickiej nauki społecznej, sięgającej końca XIX wieku. Co więcej, katoliccy uczeni i działacze od wielu lat głośno mówią o związku między kwestiami społecznymi i środowiskowymi.
Laudato Si’ wyróżnia to, że papież Franciszek rozwija i poszerza te tematy, poświęcając im całą encyklikę w czasie, gdy cały świat aktywnie angażuje się w dążenie do równowagi ekologicznej.
Co Laudato Si’ mówi o zmianach klimatycznych?
Zmiany klimatyczne są jednym z najistotniejszych tematów związanych z Laudato Si’, zarówno dlatego, że encyklika poświęca dużo miejsca moralnej konieczności zajęcia się tym problemem, jak i dlatego, że zagrożenie kryzysem klimatycznym stało się jeszcze poważniejsze od czasu publikacji encykliki.
Laudato Si’ odwołuje się do “bardzo solidnego konsensusu naukowego” co do występowania zmian klimatycznych, jak również dowodów na to, że działalność człowieka jest głównym czynnikiem powodującym ocieplenie (LS 23). Zmiany klimatyczne są “stanowią jedno z największych wyzwań dla ludzkości” (LS 25).
Co więcej, encyklika podkreśla, że dotychczasowe działania podejmowane w celu ograniczenia zmian klimatycznych są głęboko niewystarczające. Dzieje się tak dlatego, że “wielu z tych, którzy mają więcej środków oraz władzy gospodarczej i politycznej, zdaje się koncentrować głównie na maskowaniu problemów lub ukrywaniu objawów” (LS 26).
Dlatego papież przedstawia w encyklice kilka sposobów na rozwiązanie problemu zagrożenia klimatycznego i kryzysu bioróżnorodności. Polegają one np. na radykalnej redukcji emisji dwutlenku węgla i innych gazów cieplarnianych, rozwijaniu odnawialnych źródeł energii i związanych z nimi możliwości magazynowania oraz przejściu na energooszczędne metody produkcji i transportu (LS 26). Przykładowo, przejście z węgla i ropy naftowej na energię słoneczną i wiatrową stanowiłoby przykład realizacji tych zaleceń. Poruszono również kwestię zwiększonej ochrony lasów tropikalnych (LS 38-39).
Co Laudato Si’ mówi o osobach ubogich?
Jednym z kluczowych tematów Laudato Si’ jest przekonanie, że działania na rzecz ograniczenia zmian klimatycznych i pomocy ludziom w ubóstwie nie powinny być przeciwstawiane sobie, ale realizowane jako wspólny projekt.
Błędem byłoby ograniczanie emisji w sposób, który krzywdziłby osoby marginalizowane w społeczeństwie lub nakładałby niemożliwe do udźwignięcia obciążenia na najuboższe państwa. Jak czytamy w encyklice: “Nie ma dwóch odrębnych kryzysów, jeden środowiskowy, a drugi społeczny, ale istnieje jeden złożony kryzys społeczno-ekologiczny. Wytyczne dotyczące rozwiązania wymagają zintegrowanego podejścia do walki z ubóstwem, aby przywrócić godność wykluczonym i jednocześnie zatroszczyć się o naturę” (LS 139).
Można się spodziewać, że kraje o niskich dochodach najboleśniej odczują skutki zmian klimatycznych i będą potrzebować pomocy finansowej w przejściu na zrównoważone praktyki (LS 25). W związku z tym, kraje bogate mają obowiązek przejąć inicjatywę w ograniczaniu własnych emisji i dostarczaniu funduszy krajom rozwijającym się, które chciałyby postąpić podobnie (LS 170-173). Laudato Si’ zauważa również, że zmiany klimatyczne spowodują wzrost liczby migrantów opuszczających domy zniszczone przez degradację środowiska i wzywa wiernych do przyjęcia i wspierania “klimatycznych” uchodźców (LS 25).
Podjęcia jakich działań domaga się Laudato Si’?
Rozdział szósty Laudato Si’ przedstawia kroki, jakie każdy z nas może podjąć z myślą o nawróceniu ekologicznym. Należą do nich modlitwa i kontemplacja, uczenie się o środowisku naturalnym, przestrzeganie dnia odpoczynku oraz odchodzenie od materializmu związanego z kulturą konsumpcyjną. Krok tak prosty jak dziękczynienie podczas posiłku (LS 227) może przypominać nam o ekologii integralnej i naszej indywidualnej relacji z Bogiem, naturą i innymi ludźmi.
Większość katolików ma pozytywne wspomnienia i doświadczenia związane z naturą, jednak prawdopodobnie nie łączy ich ze swoją wiarą, dlatego rady zawarte w tym rozdziale mogą być pomocne w połączeniu swojej duchowości ze świadomością ekologiczną.
Ponadto, Laudato Si’ jasno stwierdza, że wiele problemów środowiskowych wykracza poza jednostki i dotyczy całych systemów gospodarczych i politycznych. Jest to rzeczywistość, którą być może trudno jest przyjąć.
Nawet gdyby każdy czytelnik encykliki zaangażował się ekologicznie w swoim osobistym sposobie myślenia i stylu życia, nie wystarczyłoby to do powstrzymania problemów takich jak kryzys klimatyczny i zanieczyszczenie środowiska. Dzieje się tak dlatego, że główne decyzje wpływające na dostępność energii odnawialnej i zrównoważone praktyki nie są podejmowane przez jednostki, ale przez rządy i wielkie korporacje.
W związku z tym konieczne jest, aby ludzie wiary zaangażowali się w politykę i pracowali strategicznie na rzecz pozytywnych zmian. Niektóre z tych działań mogą się odbywać na poziomie lokalnym poprzez tworzenie kooperatyw energii odnawialnej i podobnych inicjatyw (LS 179). Inna forma aktywności może być realizowana za pośrednictwem organizacji pozarządowych, takich jak Ruch Laudato Si’. Co więcej, encyklika wzywa katolików do wkroczenia na arenę polityki krajowej i międzynarodowej, przeciwstawiając się czynnikom skłaniającym przywódców do stawiania na pierwszym miejscu krótkoterminowych korzyści, a zamiast tego opowiadając się za polityką, która wspiera osoby pokrzywdzone i promuje długoterminowe dobro wspólne (LS 178).
Jaką przyszłość przewiduje Laudato Si’?
Laudato Si’ przedstawia szerokie spektrum możliwości na nadchodzące stulecie. W sposób odważny omawia zagrożenia stojące przed człowiekiem i środowiskiem.
Wiele z omawianych problemów byłoby znacznie łatwiej rozwiązać 30 czy 40 lat temu, natomiast obecnie powodują one szkody o szerokim zasięgu. Niemniej jednak encyklika daje również nadzieję – zarówno poprzez propozycje konkretnych działań, jak i obietnicę, że ekologia integralna stanie się nowym, doskonalszym spojrzeniem na politykę, gospodarkę i życie codzienne.
W encyklice czytamy: “Nie wszystko stracone, ponieważ człowiek zdolny poniżyć siebie aż do skrajności może również stawić czoło trudnościom, dokonać zwrotu i ponownie wybrać dobro, odrodzić się, niezależnie od narzuconych mu wszelkich uwarunkowań psychicznych i społecznych” (LS 205).
Z tego powodu “ludzkość okresu postindustrialnego zostanie zapamiętana być może jako jedna z najbardziej nieodpowiedzialnych w dziejach. Ufajmy, że ludzkość początków XXI wieku zostanie zapamiętana z tego powodu, że wielkodusznie podjęła swoje poważne obowiązki.” (LS 165). Możemy również uznać, że nawrócenie ekologiczne nie jest procesem czysto ludzkim, ale spotkaniem z Bogiem, które prowadzi do przemiany serca i umysłu dzięki łasce. Laudato Si’ zachęca do otworzenia się na tego rodzaju doświadczenie, które może pomóc ludziom wiary rozpocząć drogę ku lepszemu i bardziej troskliwemu światu.